Anarchisme Als Veelvormig Verzet In Een Actuele Context
Thom Holterman
Libertaire Orde - 09/09/2018
Is de anarchistische beweging vastgelopen ? Erkend moet worden dat meer dan een eeuw van intense strijd om een maatschappij zonder overheersing en onderdrukking op te bouwen, zonder resultaat is gebleven. Dit inzicht vormt het uitgangspunt voor overdenkingen omtrent het anarchisme in een actuele context. In nummer 40 van het Franse libertaire tijdschrift Réfractions (voorjaar 2018) treft men die overdenkingen in een aantal bijdragen aan, verzameld onder het thema ‘Anarchisme als veelvormig verzet’. Hoewel het te denken geeft dat het beoogde resultaat tot nu toe is uitgebleven, betekent dit nog niet dat we de strijd moeten opgeven. Ofwel : ‘Je hoeft niet te slagen om te volharden’ (spreuk terecht of ten onrechte toegeschreven aan Willem van Oranje). Bovendien, in de veelvormige libertaire praktijken en wat daarmee telkens bereikt wordt, openbaart zich voldoende waardevols. Daarmee is hun bestaan gerechtvaardigd, aldus de redactie van Réfractions. Hieronder mijn bespreking van de wijze waarop het thema ‘anarchisme als veelvormig verzet’ is uitgewerkt.
Anarchisme in een actuele context
Veelvormig verzet, maar verzet waartegen ? Voor een antwoord op die vraag kan men enerzijds het verleden in duiken (waartegen hebben anarchisten zich zoal verzet ?) maar men kan ook de actuele maatschappelijk context onderzoeken. Dat doet de bekende Spaanse libertaire activist en anarchistische theoreticus Tomás Ibánez in het eerste artikel in het genoemde nummer van Réfractions. Het draagt als titel ‘Anarchisme in de actuele context’. Wat die context betreft, signaleert hij een nieuw totalitarisme en wel van de digitale soort. Dat dringt zich aan ons op vanuit allerlei sectoren, de economische, het medische, evenals via de communicatie en de sociale relaties. De staat laat zich daarbij niet onbetuigd : die maakt er gretig gebruik van door veiligheid als toezicht te transformeren, aan welk toezicht dan vrijheidsrechten ondergeschikt worden gemaakt.
Die actuele situatie roept de vraag op of er nieuwe vormen van libertair verzet moeten en kunnen worden ontwikkeld. Hoewel het erin zijn bijdrage op lijkt dat hij die vraag positief gaat beantwoorden, manifesteert bij hem tegelijk het inzicht dat er in het anarchisme stabiele elementen of beginselen voorkomen, die als constitutief (bepalend) voor het anarchisme te zien zijn (ik spreek al jaar en dag van ‘constanten’). Ik vraag in dat geval nadrukkelijk aandacht voor de titel van zijn bijdrage. Het is namelijk niet ongebruikelijk de term ‘hedendaags anarchisme’ tegen te komen (‘anarchisme contemporain’). Ik vind dat een onzinterm. Het is alsof er ook niet-hedendaags anarchisme zou bestaan. Daar heeft geen anarchist van gehoord. Ja, je zal bijvoorbeeld ‘klassiek anarchisme’ tegenkomen, het anarchisme uit een voorbije context, maar wel anarchisme waarin beginselen zitten die bepalend zijn voor het anarchisme, zoals Ibanez opmerkt.